سیستم مدیریت زیست محیطی چیست؟, ایزو 14001, گواهینامه ISO

سیستم مدیریت زیست محیطی چیست؟

سیستم مدیریت زیست محیطی ایزو 14001 استاندارد بین المللی است که الزامات یک سیستم مدیریت زیست محیطی موثر (EMS) را مشخص می کند.

ایزو 14001 استاندارد بین المللی است که الزامات یک سیستم مدیریت زیست محیطی موثر (EMS) را مشخص می کند. به جای تعیین الزامات عملکرد محیطی، چارچوبی را فراهم می کند که یک سازمان می تواند از آن پیروی کند.

سیستم مدیریت زیست محیطی چیست؟ ایزو 14001

ایزو 14001 بخشی از خانواده استانداردهای خانواده ایزو 14000 در مدیریت زیست محیطی است، یک استاندارد داوطلبانه است که سازمان ها می توانند آن را اجرا کنند. ادغام آن با سایر استانداردهای سیستم های مدیریت، معمولاً ایزو 9001، می تواند به تحقق اهداف سازمان کمک بیشتری کند.

سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) سیستم مدیریت زیست‌ محیطی را اینگونه تعریف می‌کند: «بخشی از سیستم مدیریتی که برای مدیریت جنبه ‌های زیست‌ محیطی، انجام تعهدات انطباق، و رسیدگی به ریسک ‌ها و فرصت ‌ها استفاده می‌شود». چارچوب استاندارد ISO 14001 را می توان در یک رویکرد برنامه ریزی انجام-بررسی (PDCA) برای بهبود مستمر استفاده کرد.

چه سازمانی باید از ایزو 14001 ویرایش 2015 استفاده کند؟

ISO 14001:2015 باید توسط هر سازمانی که مایل به راه‌ اندازی، بهبود یا حفظ یک سیستم مدیریت زیست‌ محیطی برای انطباق با سیاست ‌ها و الزامات زیست ‌محیطی تعیین ‌شده‌ اش است، استفاده شود. الزامات استاندارد را می توان در هر سیستم مدیریت محیطی گنجاند، که میزان آن توسط عوامل متعددی از جمله صنعت سازمان، خط مشی زیست محیطی، محصولات و خدمات ارائه شده و مکان تعیین می شود.

اخذ گواهینامه ایزو 14001 ویرایش 2015 برای همه سازمان ها، صرف نظر از اندازه، مکان، بخش یا صنعت می تواند درخواست گردد.

استاندارد ایزو 14001 ویرایش 2015 چه موضوعاتی را پوشش می دهد؟

در بالاترین سطح، استاندارد ایزو 14001 ویرایش 2015 موضوعات زیر را با توجه به سیستم های مدیریت زیست محیطی پوشش می دهد:

زمینه سازمان
رهبری
برنامه ریزی
حمایت کردن
عمل
سنجش عملکرد
بهبود

تفاوت ایزو 14001 ویرایش 2004 و ایزو 14001 ویرایش 2015 چیست؟

استاندارد ایزو 14001 ویرایش 2015 تعدادی از تغییرات را نسبت به نسخه های قبلی معرفی می کند. مروری بر 20 سال تحقیق در مورد این استاندارد برای عضو ASQ در دسترس است.

به عنوان بخشی از تلاش برای ساختاربندی همه استانداردهای ISO به روشی یکسان، بازنگری های ISO 14001:2015 شامل ترکیب ساختار سطح بالا، استفاده از تعاریف اجباری، و ترکیب الزامات و بندهای استانداردهای مشترک است.

10 حوزه اصلی تأثیر تجدید نظر در سال 2015:

گسترش در پوشش و دامنه EMS
تعاملات مورد نیاز با طرف های خارجی
الزامات جدید برای مشارکت رهبری
گسترش الزامات انطباق قانونی
نیاز به برنامه ریزی و کنترل مبتنی بر ریسک
الزامات اسناد جدید
الزامات کنترل عملیاتی گسترده
تغییرات در شایستگی و الزامات آگاهی
تأثیرات بر برنامه حسابرسی داخلی
افزایش هزینه های صدور گواهینامه

یکپارچه سازی ایزو 9001 و ایزو 14001

یکپارچه ‌سازی استانداردهای سیستم‌ های مدیریت می‌تواند تمرکز را افزایش دهد و در عین حال احتمال سردرگمی را کاهش دهد. عناصر ایزو 9001 را می توان با اجزای متناظر ایزو 14001 افزایش داد.

مسئولیت های استانداردهای ترکیبی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تهیه پیش نویس بیانیه خط مشی و اهداف قابل سنجش
تنظیم نمودارهای سازمانی و شرح وظایف
تامین منابع کافی
مدیریت اسناد برای هر دو استاندارد در یک سیستم کنترل سند واحد
تعیین نماینده مدیریت و هماهنگ کننده سیستم های مدیریت کیفیت و محیط زیست

هنگام افزودن اجزای سیستم مدیریت زیست محیطی به اجزای ایزو 9001، برنامه ریزی باید برای مقابله با اثرات زیست محیطی گسترش یابد و سیستم های بازرسی و آزمایش برای پوشش انطباق محیطی اصلاح شوند. سازمان باید انتظارات زیست محیطی مشتریان و دولت را برآورده کند و باید عناصر مدیریت زیست محیطی را در برنامه های ممیزی داخلی و جلسات آموزشی بگنجاند.

استاندارد ایزو 14001 ویرایش 2015 (سیستم مدیریت زیست محیطی)را می توان با استانداردهایی علاوه بر سیستم مدیریت کیفیت (QMS) ایزو 9001 به منظور ایجاد هم افزایی با سیستم های دیگر مانند ایزو 45001 و ISO 13485 ادغام کرد.

مزایای اجرای سیستم مدیریت زیست محیطی ایزو 14001 چیست؟

استفاده از ایزو 14001 مزایای بسیاری برای سازمان های دارای سیستم مدیریت زیست محیطی دارد. سازمان ها و شرکت ها متوجه می شوند که استفاده از استاندارد به آنها کمک می کند تا بتوانند:

بهبود بهره وری منابع
ضایعات را کاهش دهید
کاهش هزینه ها
اطمینان حاصل کنید که اثرات زیست محیطی در حال اندازه گیری است
کسب مزیت رقابتی در طراحی زنجیره تامین
فرصت های تجاری جدید را افزایش دهید
انجام تعهدات قانونی
افزایش اعتماد ذینفعان و مشتریان
تاثیر کلی محیط زیست را بهبود بخشید
تعهدات زیست محیطی را با ثبات مدیریت کنید

مرجع صدور گواهینامه ایزو 14001, سیستم مدیریت زیست محیطی کیست؟

مرجع صدور گواهینامه ایزو 14001 همان CB ها هستند که توسط انجمن اعتباربخشی IAF و سازمان اعتباردنده کشور خودشان تاییدیه صدور ایزو را دریافت کرده اند.

اینها به دو دسته کلی تقسیم می شود. CB هایی که اعتبار بین المللی دارند و CB هایی که به صورت خصوصی ایجاد شده اند.

CB هایی که تحت اعتبار IAF در ایران اقدام به صدور گواهینامه ایزو 14001 می کنند به دو گروه تقسیم بندی شده اند.

CB های تحت اعتبار نظام تایید صلاحیت ایران (NACI)

مرکز ملی تایید صلاحیت ایران (NACI) تعدادی از نهادهای صادرکننده گواهینامه ایزو را جهت صدور گواهی ایزو 14001 تایید کرده است. این شرکت ها از طریق سایت مرکز ملی تایید صلاحیت ایران قابل استعلام هستند.

برای دریافت گواهینامه ایزو 14001 از CB های مورد تایید NACI شما باید الزامات استاندارد ایزو 14001 ویرایش 2015 را در مجموعه خود پیاده سازی نمایند.

فرآیند اجرای سیستم مدیریت زیست محیطی و مستندات باید در اختیار حسابرس قرار گیرد و در صورتی عدم انطباق با ایزو 14001، مرجع اقدام به صدور ایزو 14001 می کند.

مدت زمان اخذ گواهینامه ایزو 14001 تحت اعتبار NACI حدود یک ماه می باشد و هزینه دریافت گواهینامه ایزو 14001 حدود هشت میلیون تومان است.

CB های تحت اعتبار IAF

برخی از نهادها توسط سازمان اعتباردهنده کشور دیگری همانند IAS امریکا در ایران فعالیت کرده و اقدام به صدور گواهینامه ایزو 14001 می کنند. تعداد این CB (ها) بسیار محدود می باشد.

متقاضیان اخذ گواهینامه ایزو 14001 می توانند این CB ها را در سایت IAF رهگیری کنند و در صورت اطمینان از اعتبار مرجع صدور با آنها وارد قرارداد شوند.

هزینه اخذ گواهینامه ایزو 14001 توسط CB های تحت اعتبار IAF برای سازمان های کوچک حدود 200 دلار می باشد و حداقل یک ماه زمان می برد تا گواهی ایزو 14001 صادر شود.

CB های خصوصی غیر IAF

تعداد بیشماری شرکت در ایران تحت عنوان کانادا، انگلیس، آلمان یا تحت اعتبار ASCB اقدام به صدور گواهینامه ایزو معتبر می کنند. اینها گواهی سیستم مدیریت زیست محیطی (ISO 14001:2015) را هم صادر می کنند. گواهینامه ایزو صادر شده توسط CB (های) خصوصی غیر IAF دارای کد استعلام بوده و از طریق سایت رجیستری می شوند.

سطح اعتباری گواهینامه ایزو 14001 که توسط نهادهای صادرکننده ایزو غیر IAF صادر می شوند خیلی پایین تر از دو گروه قبلی می باشد.

هزینه اخذ گواهینامه ایزو 14001 از CB های خصوصی حدود یک میلیون تومان است و برای مناقصات مورد تایید می باشد. مدت زمان دریافت گواهی ISO 14001 از نهادهای خصوصی حدود سه الی چهار روز کاری است.

خانواده استاندارد ایزو 14000 چیست؟

ایزو 14001, سیستم مدیریت زیست محیطی محبوب ترین استاندارد خانواده ISO 14000 است که شامل استانداردهایی مانند موارد زیر نیز می شود:

ISO 14004:2016 – سیستم های مدیریت زیست محیطی – دستورالعمل های عمومی در مورد پیاده سازی
ISO 14006:2011 – سیستم های مدیریت زیست محیطی – دستورالعمل هایی برای ترکیب طراحی محیط زیست
ISO 14015:2001 – مدیریت زیست محیطی – ارزیابی زیست محیطی سایت ها و سازمان ها (EASO)
ISO 14020:2000 – برچسب ها و اعلامیه های زیست محیطی – اصول کلی
ANSI/ISO 14025:2006 – برچسب ها و اعلامیه های زیست محیطی – اعلامیه های زیست محیطی نوع III – اصول و رویه ها
ISO 14031:2013 – مدیریت زیست محیطی – ارزیابی عملکرد زیست محیطی – دستورالعمل ها
ISO 14040:2006 – مدیریت زیست محیطی – ارزیابی چرخه زندگی – اصول و چارچوب
ASQ/ANSI/ISO 14044:2006 – مدیریت محیطی – ارزیابی چرخه زندگی – الزامات و دستورالعمل ها
ISO/TR 14047:2012 – مدیریت زیست محیطی – ارزیابی چرخه زندگی – مثال های گویا در مورد نحوه اعمال ISO 14044 در موقعیت های ارزیابی تاثیر
ISO/TR 14049:2012 – مدیریت زیست محیطی – ارزیابی چرخه زندگی – مثال های گویا در مورد نحوه اعمال ISO 14044 در تعریف هدف و محدوده و تجزیه و تحلیل موجودی
ISO 14050:2009 – مدیریت محیط زیست – واژگان
ISO 14063:2006 – مدیریت زیست محیطی – ارتباطات محیطی – دستورالعمل ها و مثال ها
ISO 14064-1:2018 – گازهای گلخانه ای – قسمت 1: مشخصات با راهنمایی در سطح سازمان برای تعیین کمیت و گزارش انتشار و حذف گازهای گلخانه ای
ISO 14064-2:2019 – گازهای گلخانه ای – قسمت 2: مشخصات با راهنمایی در سطح پروژه برای تعیین کمیت، نظارت و گزارش کاهش انتشار گازهای گلخانه ای یا افزایش حذف
ISO 14064-3:2019 – گازهای گلخانه ای – قسمت 3: مشخصات با راهنمایی برای تأیید و اعتبار بیانیه های گازهای گلخانه ای
ISO 14067:2018 – گازهای گلخانه‌ای – ردپای کربن محصولات – الزامات و دستورالعمل‌ها برای تعیین کمیت
ISO/TR 14069:2013 – گازهای گلخانه ای – کمی سازی و گزارش انتشار گازهای گلخانه ای برای سازمان ها
ISO/TS 14071:2014 – مدیریت زیست محیطی – ارزیابی چرخه زندگی – فرآیندهای بررسی انتقادی و صلاحیت های بازبین: الزامات و دستورالعمل های اضافی برای ISO 14044:2006
ISO/TS 14072:2014 – مدیریت محیطی – ارزیابی چرخه زندگی – الزامات و دستورالعمل‌ها برای ارزیابی چرخه زندگی سازمانی
ISO 19011:2018 – راهنمای سیستم های مدیریت حسابرسی