سری استاندارد ایزو 20283 یا ISO 20283 با عنوان کامل «Mechanical vibration — Measurement of vibration on ships» مرجع اصلی اندازه‌گیری و ارزیابی ارتعاشات کشتی است. پنج بخش برای موقعیت‌های مختلفِ آزمایش در نظر گرفته شده است:
| بخش | وضعیت انتشار | تمرکز اصلی | جایگزین/ارتباط |
|---|---|---|---|
| Part 1 «راهنمای کلی» | هنوز در دست تدوین (PWI 20283-1)genorma.com | اصول مشترک، واژگان و نمادها | پایه مفهومی همهٔ بخش‌های بعدی |
| Part 2: ISO 20283-2:2008 | منتشر شدهcdn.standards.iteh.aicdn.standards.iteh.ai | اندازه‌گیری ارتعاشات سازه‌ای (global & local) در بدنه کشتی هنگام آزمایش دریا | جانشین ISO 4867 و ISO 4868 |
| Part 3: ISO 20283-3:2006 (و Amd 1:2016) | منتشر شدهiso.org | اندازه‌گیری پیش از نصب انواع تجهیزات کشتی در کارخانه یا اسکله | ارتباط مستقیم با الزامات پذیرش کلاس |
| Part 4: ISO 20283-4:2012 (+Amd 1:2014) | منتشر شدهcdn.standards.iteh.ai | ارتعاش ماشین محرکه و محور پروانه در آزمون‌های دریا (Sea Trials) | جایگزین و توسعه‌دهنده مباحث ISO 6954 بخش ماشین‌آلات |
| Part 5: ISO 20283-5:2016 | منتشر شده؛ جایگزین ISO 6954:2000iso.orgcdn.standards.iteh.aiww2.eagle.orgcloudstage.eagle.org | راهنمای اندازه‌گیری، ارزیابی و گزارش ارتعاش از دید قابلیت سکونت و آسایش خدمه/مسافر | مکمل استانداردهای سکونت‌پذیری (ISO 21984) |
۱. زمینه و چرایی تدوین سری 20283
کشتی‌های مدرن با توان بالاتر و خطوط باریک‌تر به مشکلات ارتعاشی حساس‌ترند. ISO 20283 برای یکپارچه‌کردن روش‌های اندازه‌گیری، ابزار، نقاط نصب حسگر و معیارهای پذیرش تدوین شد و مسئولیت آن بر عهده کمیته ISO/TC 108/SC 2 است. این مجموعه اکنون مرجع مشترک کشتی‌سازها، دفاتر رده‌بندی (ABS, DNV, LR) و راهنماهای کاربردی ارتعاش‌پذیری است.
۲. مروری بر بخش‌های منتشرشده استاندارد ایزو 20283
۲-۱. Part 2 — Measurement of structural vibration
- دامنه: ارتعاشات سراسری و موضعی سازهٔ بدنه هنگام آزمایش دریا یا سرویس.
- نکات فنی: انتخاب حداقل 15 نقطه روی عرشه و بدنه، سنسورهای سرعت/شتاب با باند Hz 0.5-80، تحلیل مودال برای مودهای خمشی و پیچشی.
- هدف: مقایسه با پیش‌بینی عددی و شناسایی رزونانس‌های کلی برای بهبود طراحی.
۲-۲. Part 3 — Pre-installation vibration of shipboard equipment
- دامنه: آزمون در کارخانه برای پمپ‌ها، ژنراتورها، HVAC، پیش از نصب روی کشتی.
- کاربرد: جلوگیری از انتقال ارتعاش منبع به بدنه و ساده‌سازی فرآیند پذیرش توسط کلاس.
۲-۳. Part 4 — Propulsion machinery vibration
- دامنه: محور، گیربکس، دیزل اصلی یا موتور برقی حین Sea Trials.
- ویژگی: ارائه محدوده سرعت قدم‌به‌قدم (±2 %RPM) یا اسکن پیوسته، و سطوح پذیرش بر حسب mm/s (rms) برای هر نقطه یاتاقان.
- ارزش افزوده: امکان پایش کارکرد (Condition Monitoring) و عیب‌یابی متعاقب.
۲-۴. Part 5 — Habitability vibration
- دامنه: فضاهای خدمه و مسافر؛ هم در حالت دریانوردی و هم Dynamic Positioning (DP).
- تغییر کلیدی نسبت به ISO 6954: به‌جای بازهٔ حد پایین/بالا، تنها «یک حد بیشینه» برای سه جهت ارتعاش ارائه می‌کند تا تفسیر ساده شود.
- معیار نمونه: 2.5 mm/s (rms) در اتاق استراحت برای کشتی‌های مسافری.
۲-۵. Part 1 — General guidelines (در دست تدوین)
- هدف آتی: واژگان، طبقه‌بندی زون‌ها، قواعد مرجع مختصری که بین همهٔ بخش‌ها مشترک باشد.
۳. هم‌پوشانی با استانداردها و مقررات دیگر
| حوزه | استاندارد مکمل | نحوهٔ هم‌پوشانی |
|---|---|---|
| آسایش انسانی | ISO 21984 (2018) | گایدلاین تفصیلی ارزیابی سکونت‌پذیری؛ به ISO 20283-5 ارجاع می‌دهد. |
| سازه‌ای | ISO 6954:2000 | منسوخ‌شده؛ الزامات آن در Part 4 و Part 5 ادغام شد. |
| ابزار سنجش | ISO 8041 | برای کالیبراسیون دستگاه اندازه‌گیری ارتعاش توصیه می‌شود. |
۴. چرا اجرای ISO 20283 ارزشمند است؟
- پذیرش کلاس و مناقصه‌ها – دفاتر رده‌بندی در فهرست “Recommended Practices” به ISO 20283 استناد می‌کنند.
- طراحی بهینه – داده‌های سلسله‌وار هر بخش مبنای اصلاح مدل‌های FEM و کاهش وزن بدنه است.
- کاهش ریسک شکایت مسافران – حد بالایی مشخصِ Part 5 احتمال بروز لرزش آزاردهنده را کم می‌کند.
- قابلیت مقایسه – الزامات یکنواخت نقاط حسگر و باند فرکانسی، نتیجه را بین کشتی‌های ناوگان قابل قیاس می‌کند.
- پایش وضعیت (CM) – داده‌های Part 4/5 پایه داشبوردهای پیش‌بینی خرابی هستند.
۵. گام‌های اجرایی برای کشتی‌سازان و اپراتورها
- قرارداد ساخت: الزام به اجرای Part 2 و Part 4 در Sea Trial نخستین کشتی هر کلاس را در مشخصات بگنجانید.
- پیش از نصب تجهیزات: درخواست گزارش تطابق Part 3 از تامین‌کننده پمپ‌ها و ژنراتورها.
- پایش سکونت‌پذیری: برای کشتی‌های مسافری، اندازه‌گیری فصلی بر اساس Part 5 و مقایسه با حد 2.5 mm/s.
- به‌روزرسانی مستندات: پس از انتشار Part 1، واژگان داخلی و نقشه نقاط سنجش را همگام کنید.
جمع‌بندی: استاندارد ایزو 20283 یا ISO 20283 یک زنجیرهٔ پنج‌مرحله‌ای برای سنجش ارتعاش کشتی است که از اندازه‌گیری سازه‌ای و تجهیزات تا ارزیابی آسایش مسافر را پوشش می‌دهد. اجرای درست آن نه‌تنها ریسک مسائل فنی و شکایات را کاهش می‌دهد، بلکه مزیت رقابتی در مناقصه‌های بین‌المللی و تطابق با الزامات دفاتر کلاس را نیز فراهم می‌آورد.
مطالعه پیشنهادی: استاندارد ایزو 20242-1 چیست؟ یکپارچه‌سازی اتوماسیون صنعتی
