استاندارد ایزو 20193 (ISO 20193:2019) با عنوان «تعیین عرض رشته‌های تنباکوی برش‌خورده» یک استاندارد بین‌المللی است که توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) منتشر شده است. این استاندارد روش اندازه‌گیری عرض رشته‌های تنباکوی برش‌خورده را مشخص می‌کند و تنها برای نمونه‌هایی با عرض برش یکنواخت قابل اجرا است.
هدف و کاربرد ایزو 20193
این استاندارد برای تولیدکنندگان، آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت و نهادهای نظارتی در صنعت تنباکو اهمیت دارد، زیرا اندازه‌گیری دقیق عرض رشته‌های تنباکو بر کیفیت محصول نهایی تأثیرگذار است.
روش‌های اندازه‌گیری
در نسخه اصلی استاندارد، اندازه‌گیری عرض ۲۰ رشته تنباکوی حداقل ۱۰ میلی‌متری با استفاده از ابزارهای دقیق مانند میکروسکوپ یا دوربین با سیستم پردازش تصویر انجام می‌شود.
اصلاحیه ۲۰۲۱
در سال ۲۰۲۱، اصلاحیه‌ای به این استاندارد اضافه شد که روش اندازه‌گیری دیجیتال مبتنی بر پردازش تصویر را معرفی می‌کند. در این روش، ۳۰ رشته تنباکو با استفاده از دوربین و سیستم پردازش تصویر اندازه‌گیری می‌شوند. این روش دقت بالاتری دارد و نتایج قابل مقایسه‌ای با روش‌های سنتی ارائه می‌دهد.
وضعیت فعلی
نسخه دوم این استاندارد در آگوست ۲۰۱۹ منتشر شده و در سال ۲۰۲۴ مورد بازبینی قرار گرفته و تأیید شده است. در منطقه خلیج فارس نیز نسخه‌ای از این استاندارد با عنوان GSO ISO 20193:2022 در دسترس است.
استاندارد ایزو ۲۰۱۹۳:۲۰۱۹ (ISO 20193:2019) با عنوان «تعیین عرض رشته‌های تنباکوی برش‌خورده» شامل بخش‌ها و بندهای اصلی زیر است:
فهرست بندهای اصلی استاندارد ISO 20193:2019
- مقدمه (Foreword)
اطلاعات کلی درباره تدوین استاندارد و نهادهای مشارکت‌کننده. - دامنه کاربرد (Scope)
تعیین محدوده استفاده از استاندارد برای نمونه‌های تنباکوی برش‌خورده با عرض یکنواخت. - مراجع الزامی (Normative References)
فهرست اسناد و استانداردهای مرتبط که برای اجرای این استاندارد ضروری هستند. - اصطلاحات و تعاریف (Terms and Definitions)
تعریف واژگان کلیدی مورد استفاده در استاندارد. - اصل روش (Principle)
شرح کلی روش اندازه‌گیری عرض رشته‌های تنباکو. - تجهیزات (Apparatus)
توضیح ابزارها و وسایل مورد نیاز برای انجام آزمون. - روش اجرا (Procedure)
شامل مراحل مختلف از جمله:- ۷.۱ کلیات (General)
- ۷.۲ نمونه‌برداری (Sampling)
- ۷.۳ آماده‌سازی نمونه‌ها (Preparation of the Samples)
- ۷.۴ آماده‌سازی رشته‌ها (Preparation of the Strands)
- ۷.۵ تعیین عرض برش (Determination of Cut Width)
- ۷.۵.۱ کلیات (General)
- ۷.۵.۲ اندازه‌گیری‌های منفرد (Single Measurements)
- بیان نتایج (Expression of Results)
نحوه محاسبه و گزارش‌دهی نتایج اندازه‌گیری. - تکرارپذیری و قابلیت بازتولید (Repeatability and Reproducibility)
ارزیابی دقت و قابلیت اعتماد روش اندازه‌گیری. - گزارش آزمون (Test Report)
مواردی که باید در گزارش نهایی آزمون ذکر شوند. - پیوست‌ها (Annexes)
- پیوست A (اطلاعاتی): مثالی از نگهدارنده نمونه با ۵ خط؛ نگهدارنده با یک خط نیز به‌عنوان جایگزین مناسب معرفی شده است.
- پیوست B (اطلاعاتی): مثالی از برگه‌های داده برای ثبت نتایج.
- فهرست منابع (Bibliography)
منابع و مراجع مورد استفاده در تدوین استاندارد.
چگونگی انطباق با استاندارد ایزو 20193
برای انطباق با استاندارد ایزو ۲۰۱۹۳:۲۰۱۹ (ISO 20193:2019) که به تعیین عرض رشته‌های تنباکوی برش‌خورده می‌پردازد، باید مراحل زیر را به‌دقت اجرا کنید:
۱. نمونه‌برداری و آماده‌سازی
- نمونه‌برداری: مطابق با استانداردهای ISO 15592-1 یا ISO 8243 انجام دهید.
- آماده‌سازی نمونه‌ها: اگر نمونه‌ها از محصولات بسته‌بندی‌شده تهیه می‌شوند، باید طبق ISO 15592-2 (برای تنباکوی برش‌خورده) یا ISO 3402 (برای سیگارها) در شرایط استاندارد آزمایشگاهی (دمای ۲۲ ± ۲ درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی ۶۰ ± ۵٪) آماده‌سازی شوند.
- تهیه رشته‌ها: از هر نمونه، ۲۰ رشته تنباکو با طول حداقل ۱۰ میلی‌متر که به‌صورت موازی برش خورده‌اند، به‌صورت تصادفی انتخاب کنید.
۲. تجهیزات مورد نیاز
- ابزار اندازه‌گیری: دستگاهی با دقت حداقل ±۰٫۱ میلی‌متر، مانند میکروسکوپ با خط‌کش داخلی یا سیستم دوربین با پردازش تصویر.
- نگهدارنده نمونه: صفحه‌ای با خطوط مرجع برای قرار دادن رشته‌ها به‌صورت صاف و بدون پیچ‌خوردگی.
- نوار شفاف: برای پوشاندن رشته‌ها و جلوگیری از جابجایی آن‌ها هنگام اندازه‌گیری.
۳. روش اندازه‌گیری
- قرار دادن رشته‌ها: رشته‌های انتخاب‌شده را به‌صورت عمود بر خطوط مرجع روی نگهدارنده قرار داده و با نوار شفاف بپوشانید.
- اندازه‌گیری عرض برش: عرض هر رشته را در نزدیکی خطوط مرجع با دقت ۰٫۰۵ میلی‌متر اندازه‌گیری کنید.
- محاسبه نتایج: میانگین حسابی اندازه‌گیری‌ها را با دقت ۰٫۱ میلی‌متر و انحراف معیار را با دقت ۰٫۰۱ میلی‌متر محاسبه و گزارش کنید.
۴. روش جایگزین: پردازش تصویر دیجیتال (اصلاحیه ۲۰۲۱)
اصلاحیه ISO 20193:2019/Amd 1:2021 روش اندازه‌گیری مبتنی بر پردازش تصویر دیجیتال را معرفی می‌کند:
- تجهیزات مورد نیاز: دوربین رنگی با حسگر CCD یا CMOS با وضوح حداقل ۵ مگاپیکسل، نورپردازی یکنواخت LED، نگهدارنده نمونه با ابعاد حداقل ۱۰۰×۱۵۰ میلی‌متر و رایانه با نرم‌افزار پردازش تصویر.
- روش اجرا: ۳۰ رشته تنباکو با طول حداقل ۱۰ میلی‌متر را به‌صورت تصادفی روی نگهدارنده قرار داده و با استفاده از سیستم پردازش تصویر، عرض هر رشته را اندازه‌گیری کنید.
- محاسبه نتایج: میانگین عرض اندازه‌گیری‌شده را به‌عنوان عرض برش گزارش دهید.
۵. کنترل کیفیت و گزارش‌دهی
- تکرارپذیری: اطمینان حاصل کنید که تفاوت بین میانگین ۲۰ اندازه‌گیری توسط یک اپراتور در شرایط مشابه، از حد تکرارپذیری مشخص‌شده در استاندارد تجاوز نکند.
- قابلیت بازتولید: تفاوت بین نتایج دو آزمایشگاه مختلف برای همان نمونه نباید از حد بازتولید مشخص‌شده در استاندارد فراتر رود.
- گزارش آزمون: شامل اطلاعاتی مانند روش اندازه‌گیری، تجهیزات استفاده‌شده، نتایج اندازه‌گیری (میانگین و انحراف معیار) و هرگونه مشاهده خاص در طول آزمون باشد.
مطالعه پیشنهادی: ناندو چیست؟ Notified Bodies و نقش آن‌ها در ارزیابی محصولات
