استاندارد ISO/IEC 12207:2017 یک چارچوب بین‌المللی برای مدیریت چرخه عمر نرم‌افزار است که توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) و کمیسیون بین‌المللی الکتروتکنیک (IEC) تدوین شده است. این استاندارد با هدف تعریف، سازماندهی و یکپارچه‌سازی فرایندهای مرتبط با تولید، بهره‌برداری، نگهداری و پشتیبانی نرم‌افزار در طول عمر آن ارائه شده است.
ISO/IEC 12207:2017 بخشی از مجموعه استانداردهای مهندسی سیستم‌ها و نرم‌افزارهاست و به سازمان‌ها، تیم‌های توسعه، مدیران پروژه و ذینفعان کمک می‌کند تا از طریق یک رویکرد ساخت‌یافته، کیفیت، کارایی و قابلیت اطمینان پروژه‌های نرم‌افزاری را افزایش دهند.
اهداف استاندارد ISO/IEC 12207:2017
این استاندارد با هدف استانداردسازی و بهینه‌سازی فرایندهای مربوط به چرخه عمر نرم‌افزار طراحی شده و موارد زیر را دنبال می‌کند:
- ارائه چارچوبی جامع برای مدیریت کل چرخه عمر نرم‌افزار از آغاز تا پایان
- تعریف دقیق فرایندها و فعالیت‌های مورد نیاز برای توسعه، نگهداری و پشتیبانی نرم‌افزار
- افزایش کیفیت و قابلیت اطمینان نرم‌افزار از طریق اعمال روش‌ها و استانداردهای شناخته‌شده
- بهبود هماهنگی و ارتباط بین ذینفعان مختلف پروژه‌های نرم‌افزاری
- کاهش ریسک‌ها و هزینه‌های مرتبط با پروژه‌های نرم‌افزاری
- افزایش بهره‌وری تیم‌های توسعه با استفاده از فرآیندهای استاندارد و قابل بازبینی
ساختار استاندارد ISO/IEC 12207:2017
این استاندارد شامل مجموعه‌ای از فرایندهای ساختاریافته است که در سه دسته کلی طبقه‌بندی می‌شوند:
1. فرایندهای اصلی (Primary or Fundamental Processes)
این دسته از فرایندها مستقیماً با فعالیت‌های کلیدی توسعه و ارائه نرم‌افزار در ارتباط‌اند و شامل موارد زیر هستند:
- فرایند توافق (Agreement Process): شامل مدیریت قراردادها، تأمین نیازهای مشتری و همکاری با تأمین‌کنندگان نرم‌افزار.
- فرایندهای پروژه (Project Processes): شامل برنامه‌ریزی، نظارت و کنترل پروژه نرم‌افزاری.
- فرایندهای فنی (Technical Processes): شامل تحلیل نیازمندی‌ها، طراحی، توسعه، آزمون، استقرار و نگهداری نرم‌افزار.
2. فرایندهای پشتیبان (Supporting Processes)
این فرایندها برای پشتیبانی از اجرای صحیح و با کیفیت فرایندهای اصلی به کار می‌روند و شامل موارد زیر هستند:
- مدیریت پیکربندی (Configuration Management)
- تضمین کیفیت (Quality Assurance)
- بررسی و ممیزی (Verification and Audit)
- تأیید و اعتبارسنجی (Validation and Verification)
- مدیریت مستندات و اطلاعات (Documentation Management)
- مدیریت تغییرات (Change Management)
3. فرایندهای سازمانی (Organizational Processes)
این فرایندها با هدف ارتقاء توانمندی‌های سازمان و پشتیبانی از اجرای بهینه فرایندهای نرم‌افزاری طراحی شده‌اند و شامل موارد زیر می‌شوند:
- مدیریت پروژه‌های نرم‌افزاری (Software Project Management)
- مدیریت ریسک (Risk Management)
- بهبود مستمر فرایندها (Process Improvement)
- آموزش و ارتقاء مهارت‌ها (Training and Competence Management)
تفاوت‌های استاندارد ISO/IEC 12207:2017 با نسخه‌های پیشین
نسخه ۲۰۱۷ استاندارد ISO/IEC 12207 نسبت به ویرایش‌های قبلی خود، به‌ویژه نسخه‌های سال 1995 و 2008، دستخوش تغییرات اساسی و بهبودهای ساختاری شده است. این تغییرات با هدف افزایش هماهنگی، کارایی و شفافیت در پیاده‌سازی فرایندهای چرخه عمر نرم‌افزار انجام شده‌اند. مهم‌ترین تفاوت‌ها عبارت‌اند از:
- تلفیق و ساده‌سازی فرایندها:
بسیاری از فرایندهای تکراری و هم‌پوشان در نسخه‌های پیشین، در نسخه ۲۰۱۷ بازنگری و ادغام شده‌اند تا از پیچیدگی‌های غیرضروری جلوگیری شده و پیاده‌سازی استاندارد آسان‌تر شود. - هماهنگی بیشتر با استاندارد ISO/IEC 15288:
نسخه ۲۰۱۷ با هدف ایجاد یکپارچگی بیشتر بین مدیریت چرخه عمر نرم‌افزار و سیستم، با استاندارد ISO 15288 (مربوط به چرخه عمر سیستم‌ها) هم‌راستا شده است. این یکپارچگی به سازمان‌هایی که همزمان پروژه‌های نرم‌افزاری و سیستمی دارند، کمک می‌کند تا رویکردی منسجم در پیش گیرند. - تمرکز تقویت‌شده بر مهندسی نرم‌افزار:
در این نسخه، فرایندهای مرتبط با مهندسی نرم‌افزار به‌صورت واضح‌تر و دقیق‌تر تعریف شده‌اند و تاکید بیشتری بر تحلیل نیازمندی‌ها، طراحی، آزمون و تضمین کیفیت نرم‌افزار شده است. - بهبود در ساختار مدیریت پروژه نرم‌افزاری:
نقش‌ها، مسئولیت‌ها و فعالیت‌های مرتبط با مدیریت پروژه در قالبی هماهنگ با سایر استانداردهای بین‌المللی همچون ISO 9001 و ISO 21500 بازتعریف شده‌اند تا امکان تعامل بهتر بین تیم‌های چندرشته‌ای فراهم شود.
مزایای کلیدی پیاده‌سازی استاندارد ISO/IEC 12207:2017
استفاده از این استاندارد مزایای متعددی برای سازمان‌ها و تیم‌های توسعه نرم‌افزار به همراه دارد. برخی از مزایای مهم عبارت‌اند از:
- ✅ افزایش شفافیت در فرایندهای توسعه نرم‌افزار
تعریف دقیق فرایندها و فعالیت‌ها باعث می‌شود اعضای تیم درک مشترکی از وظایف خود داشته باشند و از دوباره‌کاری یا ابهام جلوگیری شود. - ✅ ارتقاء کیفیت و قابلیت اطمینان محصول نهایی
استانداردسازی مراحل طراحی، پیاده‌سازی، آزمون و نگهداری موجب بهبود خروجی نرم‌افزار از نظر عملکرد و پایداری می‌شود. - ✅ مدیریت مؤثرتر زمان و هزینه‌های پروژه
استفاده از فرآیندهای قابل اندازه‌گیری و قابل بازبینی کمک می‌کند پروژه‌ها در زمان مقرر و با هزینه بهینه به پایان برسند. - ✅ افزایش قابلیت همکاری تیم‌های توسعه
با ایجاد زبان مشترک بین تیم‌های فنی، مدیریتی و حتی پیمانکاران خارجی، فرآیندهای توسعه نرم‌افزار به صورت یکپارچه‌تر پیش می‌رود. - ✅ انطباق بهتر با سایر استانداردهای بین‌المللی
به‌واسطه سازگاری ISO 12207 با استانداردهایی مانند ISO/IEC 15288، ISO 9001 و CMMI، پیاده‌سازی آن بستری برای گواهی‌نامه‌ها و ممیزی‌های موفق ایجاد می‌کند.
جمع‌بندی
ISO/IEC 12207:2017 نه‌تنها یک استاندارد فنی برای مدیریت چرخه عمر نرم‌افزار است، بلکه ابزاری راهبردی برای ارتقاء عملکرد تیم‌های نرم‌افزاری و افزایش کیفیت محصول نهایی محسوب می‌شود. با تلفیق اصول مهندسی نرم‌افزار، مدیریت پروژه و تضمین کیفیت، این استاندارد بستری را فراهم می‌آورد تا سازمان‌ها به صورت سازمان‌یافته، شفاف و منطبق با استانداردهای جهانی فعالیت کنند. به‌کارگیری این استاندارد، مسیر توسعه نرم‌افزار را هموارتر، کم‌هزینه‌تر و موفق‌تر خواهد کرد.
