ایزو 20179 یا استاندارد ISO 20179:2005 با عنوان «کیفیت آب — تعیین میکروسیستین‌ها» ، یک روش تحلیلی برای شناسایی و اندازه‌گیری میکروسیستین‌ها در آب خام (حاوی زیست‌توده) و آب تصفیه‌شده، مانند آب آشامیدنی، ارائه می‌دهد. این استاندارد توسط کمیته فنی ISO/TC 147، زیرکمیته SC 2، که بر روش‌های فیزیکی، شیمیایی و بیوشیمیایی تمرکز دارد، تدوین شده است.
روش اندازه‌گیری در ایزو 20179
این استاندارد از استخراج فاز جامد (SPE) و کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) همراه با آشکارسازی فرابنفش (UV) برای اندازه‌گیری میکروسیستین‌ها استفاده می‌کند. این روش برای گونه‌های MCYST-LR، MCYST-RR و MCYST-YR اعتبارسنجی شده است و می‌تواند برای اندازه‌گیری سایر واریانت‌های ساختاری میکروسیستین‌ها نیز به کار رود، اگرچه شناسایی دقیق آن‌ها ممکن است به دلیل نبود استانداردهای تجاری و هم‌الایش محدود باشد.
اهمیت و کاربرد
میکروسیستین‌ها سمومی هستند که توسط برخی از گونه‌های سیانوباکتری‌ها تولید می‌شوند و می‌توانند برای انسان و حیوانات مضر باشند. سازمان جهانی بهداشت (WHO) حد مجاز 1 میکروگرم بر لیتر برای MCYST-LR در آب آشامیدنی پیشنهاد کرده است. استفاده از این استاندارد به سازمان‌ها و آزمایشگاه‌ها کمک می‌کند تا از کیفیت و ایمنی آب اطمینان حاصل کنند.
وضعیت استاندارد در ایران
در ایران، استاندارد ISO 20179 به عنوان راهنمایی برای تشریفات امضای اسناد همکاری داخلی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. با این حال، بر اساس اطلاعات موجود، این استاندارد ممکن است با استاندارد ISO 14641:2018 جایگزین شده باشد. برای اطلاعات دقیق‌تر، می‌توانید به منابع رسمی سازمان ملی استاندارد ایران مراجعه کنید.
استاندارد ISO 20179:2005 با عنوان «کیفیت آب — تعیین میکروسیستین‌ها»، یک روش تحلیلی برای شناسایی و اندازه‌گیری میکروسیستین‌ها در آب خام (حاوی زیست‌توده) و آب تصفیه‌شده، مانند آب آشامیدنی، ارائه می‌دهد.
ساختار و بندهای اصلی استاندارد ISO 20179:2005
این استاندارد شامل بخش‌های اصلی زیر است:
- دامنه کاربرد (Scope): تعیین روش اندازه‌گیری و کمی‌سازی میکروسیستین‌ها در آب‌های خام و تصفیه‌شده.
- مراجع استاندارد (Normative References): ارجاع به استانداردهای مرتبط مانند ISO 3696 برای آب آزمایشگاهی و ISO 5667 برای نمونه‌برداری از منابع مختلف.
- اصطلاحات اختصاری (Abbreviated Terms): تعریف اختصارات مورد استفاده مانند MCYST برای میکروسیستین و HPLC برای کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا.
- اصل روش (Principle): توصیف فرآیند استخراج میکروسیستین‌ها از نمونه‌های آب با استفاده از استخراج فاز جامد (SPE) و اندازه‌گیری آن‌ها با کروماتوگرافی مایع با آشکارسازی فرابنفش (UV).
- مواد شیمیایی مورد نیاز (Reagents): فهرست مواد شیمیایی و محلول‌های مورد استفاده در فرآیند آزمایش.
- تجهیزات (Apparatus): تعیین تجهیزات لازم مانند ستون‌های SPE و دستگاه HPLC.
- روش اجرا (Procedure): توضیح مراحل دقیق انجام آزمایش از جمله نمونه‌برداری، استخراج، و تحلیل.
- ویژگی‌های عملکرد روش و داده‌ها (Method Performance Characteristics and Data): ارائه اطلاعات در مورد دقت، صحت، و حساسیت روش.
- گزارش آزمون (Test Report): راهنمایی برای تهیه گزارش نتایج آزمایش به‌صورت استاندارد.
- پیوست‌ها (Annexes):
- پیوست A: اطلاعات مربوط به استفاده از طیف‌سنجی جرمی (MS) به‌عنوان روش جایگزین برای آشکارسازی.
- پیوست B: نمونه‌های کروماتوگرام و طیف‌های جذب.
- پیوست C: داده‌های مربوط به دقت و تکرارپذیری روش.
چگونگی انطباق با استاندارد ایزو 20179
برای انطباق با استاندارد ISO 20179:2005، که به تعیین و اندازه‌گیری میکروسیستین‌ها در آب می‌پردازد، مراحل زیر پیشنهاد می‌شود:
1. آماده‌سازی و تجهیز آزمایشگاه
- تجهیزات مورد نیاز: تهیه دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) با آشکارساز فرابنفش (UV)، ستون‌های استخراج فاز جامد (SPE) با مشخصات مناسب، و سایر تجهیزات لازم برای آماده‌سازی نمونه‌ها.
- مواد شیمیایی: تهیه محلول‌های مورد نیاز مانند مخلوط‌های متانول/آب با نسبت‌های مشخص، اسید تری‌فلوئورواستیک (TFA)، و سایر معرف‌های شیمیایی مطابق با استاندارد.
2. آموزش و توانمندسازی پرسنل
- آموزش تخصصی: آموزش کارکنان در زمینه‌های نمونه‌برداری، استخراج، و تحلیل میکروسیستین‌ها با استفاده از روش‌های SPE و HPLC.
- استانداردهای ایمنی: آشنایی با خطرات مرتبط با میکروسیستین‌ها و رعایت پروتکل‌های ایمنی در هنگام کار با این سموم.
3. اجرای روش‌های تحلیلی مطابق با استاندارد
- نمونه‌برداری: جمع‌آوری نمونه‌های آب خام و تصفیه‌شده با رعایت دستورالعمل‌های استاندارد ISO 5667 برای نمونه‌برداری از منابع مختلف.
- استخراج و تحلیل: اجرای فرآیند استخراج میکروسیستین‌ها با استفاده از SPE و تحلیل آن‌ها با HPLC-UV طبق دستورالعمل‌های استاندارد.
4. کنترل کیفیت و اطمینان از دقت نتایج
- کالیبراسیون تجهیزات: کالیبراسیون منظم دستگاه‌های HPLC و سایر تجهیزات برای اطمینان از دقت اندازه‌گیری‌ها.
- استفاده از نمونه‌های کنترل: استفاده از نمونه‌های استاندارد و کنترل برای بررسی صحت و دقت نتایج به‌دست‌آمده.
5. مستندسازی و گزارش‌دهی
- تهیه گزارش‌های کامل: مستندسازی دقیق مراحل انجام آزمایش، نتایج به‌دست‌آمده، و هرگونه انحراف از روش‌های استاندارد.
- گزارش به مراجع ذی‌ربط: ارائه نتایج به سازمان‌های نظارتی و مراجع ذی‌ربط برای اقدامات بعدی در صورت لزوم.
مطالعه پیشنهادی: ثبت نام در وندور لیست شرکت نفت (AVL)
