ایزو 20176 یا استاندارد بین‌المللی ISO 20176:2020 با عنوان «وسایل نقلیه جاده‌ای — ماشین نقطه H (HPM-II) — مشخصات و روش تعیین نقطه H»، توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) تدوین شده است. این استاندارد به‌ویژه در طراحی و ارزیابی ارگونومی صندلی‌های وسایل نقلیه کاربرد دارد.
تعریف نقطه H و اهمیت آن
نقطه H (H-point) به محل مفصل ران سرنشین در مدل‌سازی ارگونومی اشاره دارد. این نقطه به‌عنوان مرجع اصلی برای تعیین موقعیت صندلی، زاویه پشتی، فضای پا و سایر ابعاد داخلی کابین خودرو به کار می‌رود. استفاده از دستگاه HPM-II امکان اندازه‌گیری دقیق و تکرارپذیر این نقطه را فراهم می‌سازد.
کاربردها و ویژگی‌های استاندارد ایزو 20176
- تعیین موقعیت صندلی‌ها: با استفاده از HPM-II، موقعیت دقیق صندلی‌ها در وسایل نقلیه تعیین می‌شود.
- ارزیابی ارگونومی: این استاندارد به مهندسان کمک می‌کند تا طراحی داخلی خودرو را از نظر راحتی و ایمنی سرنشینان بهینه‌سازی کنند.
- سازگاری با استانداردهای دیگر: ISO 20176 با استانداردهای SAE J1100 و SAE J4002 همخوانی دارد و به‌عنوان جایگزینی برای استاندارد قدیمی ISO 6549 معرفی شده است.
ISO 20176 و تفاوت با استانداردهای دیگر
در مقایسه با استاندارد ISO 6549، نسخه جدید ISO 20176 ویژگی‌های بهبود یافته‌ای دارد، از جمله:
- اجزای جداشونده مانند پاها و کفش، که نصب و استفاده را ساده‌تر می‌کند.
- امکان استفاده از دستگاه بدون نصب پاها، که فرآیند اندازه‌گیری را تسهیل می‌کند.
- دقت بالاتر در اندازه‌گیری زاویه پشتی و برجستگی حمایت کمری (LSP).
بندهای اصلی استاندارد ایزو 20176 چیست؟
استاندارد ISO 20176:2020 با عنوان «وسایل نقلیه جاده‌ای — ماشین نقطه H (HPM-II) — مشخصات و روش تعیین نقطه H»، راهنمایی جامع برای استفاده از دستگاه H-point (HPM-II) در تعیین و ارزیابی موقعیت‌های نشیمن در وسایل نقلیه ارائه می‌دهد. این استاندارد شامل بخش‌های اصلی زیر است:
1. دامنه کاربرد (Scope)
تعیین محدوده استفاده از دستگاه HPM-II برای ارزیابی موقعیت‌های نشیمن در وسایل نقلیه.
2. مراجع الزامی (Normative References)
ارجاع به استانداردهای مرتبط مانند ISO 4130، SAE J1100 و SAE J4002 که برای درک کامل این استاندارد ضروری هستند.
3. اصطلاحات و تعاریف (Terms and Definitions)
تعریف مفاهیم کلیدی مانند نقطه H، مسیر حرکت نقطه H، نقطه مرجع نشیمن (SgRP)، نقطه پاشنه پا (AHP) و نقطه مرجع توپ پا (BOFRP).
4. روش اندازه‌گیری با دستگاه HPM سه‌بعدی (Measurement Procedure for the Three-Dimensional H-Point Machine)
- 4.1 کلیات: توضیح کلی درباره دستگاه HPM و کاربردهای آن.
- 4.2 خلاصه روش نصب: جدول مراحل نصب دستگاه برای موقعیت‌های راننده و سرنشینان ردیف‌های دوم و سوم.
- 4.3 آماده‌سازی وسیله نقلیه و صندلی: تنظیمات لازم برای وسیله نقلیه و صندلی قبل از نصب دستگاه.
- 4.4 تعیین مسیر حرکت نقطه H (اختیاری): بررسی مسیرهای ممکن حرکت نقطه H با توجه به تنظیمات صندلی.
- 4.5 تنظیم صندلی به موقعیت طراحی‌شده: تنظیم صندلی به موقعیت مورد نظر طراحی برای انجام اندازه‌گیری دقیق.
- 4.6 نصب بخش‌های مختلف دستگاه HPM: نصب پن‌های نشیمن و پشتی دستگاه.
- 4.7 بارگذاری دستگاه HPM: اعمال وزن‌های مشخص به بخش‌های مختلف دستگاه برای شبیه‌سازی شرایط واقعی.
- 4.8 زمان استراحت (Soak Time): مدت زمانی که دستگاه باید در وضعیت نصب‌شده باقی بماند قبل از اندازه‌گیری.
- 4.9 ثبت اندازه‌گیری‌ها: اندازه‌گیری و ثبت پارامترهایی مانند نقطه H، زاویه تنه، زاویه نشیمن و برجستگی حمایت کمری (LSP).
5. اندازه‌گیری‌های اختیاری برای صندلی راننده (Optional Measurements for Driver Seat)
- 5.1 نصب پاها و کفش‌ها: نصب ابزارهای مربوط به پا و کفش برای اندازه‌گیری‌های اضافی.
- 5.2 ثبت اندازه‌گیری‌ها: اندازه‌گیری پارامترهایی مانند زاویه صفحه کفش، نقطه مرجع توپ پا، نقطه پاشنه پا، زوایای زانو و مچ پا، و زوایای ران و لگن.
6. اندازه‌گیری‌های اختیاری برای صندلی‌های سرنشینان ردیف دوم و بعدی (Optional Measurements for the 2nd or Succeeding Row Passenger Seats)
- 6.1 نصب پاها و کفش‌ها: نصب ابزارهای مربوط به پا و کفش برای سرنشینان ردیف‌های بعدی.
- 6.2 ثبت اندازه‌گیری‌ها: اندازه‌گیری پارامترهایی مانند نقطه مرجع کف، زاویه صفحه کف، فضای زانو و فضای پا.
7. اندازه‌گیری‌های اختیاری اضافی (Additional Optional Measurements)
- 7.1 فضای مؤثر سر: اندازه‌گیری فضای سر با استفاده از ابزار مخصوص.
8. حذف دستگاه HPM (Remove the HPM)
دستورالعمل‌های مربوط به جداسازی ایمن دستگاه پس از اتمام اندازه‌گیری‌ها.
پیوست‌ها (Annexes)
- پیوست A: توصیف کامل دستگاه HPM سه‌بعدی.
- پیوست B: مشخصات و تلورانس‌های دستگاه HPM.
- پیوست C: روش‌های بررسی میدانی دستگاه HPM.
- پیوست D: توصیف ابزار طراحی نقطه H (HPD).
چگونگی انطباق با استاندارد ایزو 20176
برای انطباق با استاندارد ISO 20176:2020، که به تعیین نقطه H در وسایل نقلیه با استفاده از دستگاه H-point Machine (HPM-II) می‌پردازد، مراحل زیر را دنبال کنید:
1. تهیه تجهیزات و ابزارهای لازم
- دستگاه HPM-II: تهیه دستگاه مطابق با مشخصات استاندارد SAE J4002.
- ابزارهای کمکی: شامل کفش، پاها، زاویه‌سنج و سایر اجزای مورد نیاز برای نصب و اندازه‌گیری.
- ابزارهای اندازه‌گیری دقیق: مانند دستگاه اندازه‌گیری مختصات (CMM) برای ثبت موقعیت‌های دقیق.
2. آموزش و آماده‌سازی تیم فنی
- آموزش استاندارد: اطمینان حاصل کنید که تیم فنی با مفاهیم کلیدی مانند نقطه H، SgRP، AHP و BOFRP آشنا هستند.
- مطالعه مستندات: بررسی دقیق بخش‌های 3 و 4 استاندارد برای درک روش‌های اندازه‌گیری و نصب دستگاه.
3. اجرای فرآیند اندازه‌گیری
- آماده‌سازی وسیله نقلیه: تنظیم صندلی‌ها به موقعیت طراحی‌شده و اطمینان از شرایط مناسب برای اندازه‌گیری.
- نصب دستگاه HPM-II: طبق دستورالعمل‌های استاندارد، دستگاه را در موقعیت مناسب نصب کنید.
- بارگذاری دستگاه: اعمال وزن‌های مشخص به بخش‌های مختلف دستگاه برای شبیه‌سازی شرایط واقعی.
- ثبت اندازه‌گیری‌ها: اندازه‌گیری و ثبت پارامترهایی مانند نقطه H، زاویه تنه، زاویه نشیمن و برجستگی حمایت کمری (LSP).
4. تحلیل و ارزیابی نتایج
- مقایسه با مقادیر طراحی‌شده: بررسی تطابق اندازه‌گیری‌ها با مقادیر مرجع مانند SgRP.
- شناسایی انحرافات: در صورت وجود تفاوت‌ها، تحلیل علل و پیشنهاد اصلاحات لازم.
5. مستندسازی و نگهداری سوابق
- ثبت گزارش‌ها: تهیه گزارش‌های کامل از فرآیند اندازه‌گیری، نتایج و تحلیل‌ها.
- نگهداری سوابق: حفظ مستندات برای مراجعات آتی و استفاده در فرآیندهای بهبود مستمر.
مطالعه پیشنهادی: ثبت نام در وندور لیست شرکت نفت (AVL)
